نکات ایمنی هنگام کار با اسیدهای شیمیایی

کار با اسیدهای شیمیایی یا مایعات اسیدی با غلظت های مختلف در آزمایشگاه های صنعتی و تحقیقاتی، نیازمند رعایت نکات ایمنی و موارد احتیاط است زیرا به جلوگیری از حوادث و صدمات جدی به افراد کمک می کند.

کسانی که در انبارهای نگهداری و ذخیره مواد شیمیایی کار می کنند، یا مسئول انتقال اسیدهای شیمیایی به مخازن هستند، یا باید مقادیر اسیدها را به مکان های مختلف در یک کارخانه جابه جا کنند، به شدت در معرض آسیب های احتمالی ناشی از این مایعات آسیب زننده هستند. تنها چاره کار این است که دستورالعمل های کار با اسیدهای شیمیایی را به دقت رعایت کنند تا از حوادث و آسیب ها در امان بمانند.

درباره نکات مهم کار با اسیدهای آلی و معدنی که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند، یک سری معیارها، مشترک است که همه افراد در معرض تماس باید آنها را رعایت کنند. در این میان، برخی از اسیدهای شیمیایی از نظر خواص و ویژگی ها، بسیار خطرناک تر هستند و به مراقبت ها و ایمنی بیشتری نیاز دارند.

لازم به ذکر است کسانی که در حوزه خرید و فروش عمده اسیدهای شیمیایی فعالیت می کنند و باید در طول روز، حجم زیادی از این مواد را در بشکه ها یا تانکرها یا مخازن بزرگ، جابه جا نمایند نیز الزاماً باید این مقررات را رعایت نمایند.

نکات احتیاطی برای خرید و فروش عمده اسید سولفوریک غلیظ، فروش عمده اسید استیک گلاسیال، فروش عمده اسید نیتریک غلیظ، فروش عمده اسید کلریدریک غلیظ، بسیار سخت گیرانه تر از سایر اسیدهای معمولی است. اینها بسیار خطرناک و خورنده هستند و کوچک ترین تماس با اسید می تواند آسیب های جبران ناپذیری به افراد وارد سازد.

بیشتر بخوانید: ۲۱ نوع خوردگی در خطوط لوله

نکات ایمنی عمومی درباره کار با اسیدهای شیمیایی

۱- غلظت اسیدها: اسیدهای غلیظ تر خطرناک تر از اسیدهای رقیق هستند. به عنوان فردی که روزانه با اسیدها سروکار دارد باید بدانید که این مواد شیمیایی دارای چه غلظتی هستند و شما باید چه نکاتی را رعایت کنید.

۲- خورندگی اسیدها: یکی از مهم ترین ویژگی های اسیدهای شیمیایی قوی، خاصیت خورنده بودن آنها است. لذا در اثر تماس با پوست می توانند بافت را تجزیه کنند یا اگر روی لباس بریزند، آن را سوراخ می کنند. در این موارد، افراد باید حتماً لباس کار مخصوص بپوشند؛ لباس آستین بلند، دستکش، عینک محافظ چشم، ماسک صورت، کفش ایمنی کار، الزامی است.

۳- میزان واکنش پذیری اسیدها: برخی از اسیدهای شیمیایی به شدت با آب واکنش می دهند و مواد حاصل از این برهمکنش، شدیداً به اطراف پرتاب می شود؛ این وضعیت یعنی خطرات بی شمار که گاهی جبران ناپذیر است! لذا هنگام کار با اسیدهای شیمیایی باید بدانید که میزان واکنش پذیری اسید چقدر است و مواد ناسازگار با آن چیست. گاهی برخی از اسیدها نسبت به فلزات، واکنش پذیر هستند و برخی دیگر در اثر تماس با مواد اکسید کننده یا نمک های معدنی و حلال ها، واکنش می دهند. برگه اطلاعات ایمنی یا SDS، و اطلاعات ایمنی آن یا MSDS، جزئیات دقیق تر درباره هر اسید را نشان می دهند.

بیشتر بخوانید: اسیدهای مهم در شیمی + ساختار مولکولی و کاربردها

لباس کار مناسب برای کار با اسیدهای شیمیایی چیست؟

تجهیزات حفاظت شخصی (Personal protective equipment)، لباس کار، اولین سد دفاعی در برابر آسیب های ناشی از کار با اسیدهای شیمیایی است. در این مورد به نوع پوشش و لباس مناسب این شرایط که در قسمت زیر توضیح داده ایم دقت کنید:

نکته اول:

همه پرسنل و نیروی کار در انبارها یا مکان های ذخیره سازی اسیدها و مواد شیمیایی، افراد درگیر در آزمایشگاه ها، و هر کسی که به نوعی با اسیدها کار می کنند باید دستکش های مقاوم به مواد شیمیایی را به دست داشته باشند. دستکش های ایمنی چند لایه و بسیار مقاوم حتی در برابر اسیدهای خورنده شیمیایی، ایمن هستند.

نکته دوم:

همه کسانی که با مواد شیمیایی، بخصوص اسیدها کار می کنند باید عینک محافظ چشم استفاده نمایند. پاشیدن اسیدها و یا مواد حاصل از واکنش پذیری آنها با سایر ترکیبات ناسازگار به چشم ها، آسیب های شدید به دنبال دارد و در موارد بسیار وخیم تر، می تواند باعث نابینایی شود!! عینک ایمنی باید به خوبی اطراف چشم ها را بپوشاند.

نکته سوم:

لباس کار صنعتی برای افرادی که با اسیدها سروکار دارند، بسیار مهم است. لباس کار باید حتماً دارای آستین های بلند باشد و شلوار کار نیز از کمر تا مچ پاها را بپوشاند. پوشیدن کفش ایمنی یا پوتین های مخصوص انبارهای مواد شیمیایی نیز ضرورت دارد. مدل لباس کار برای هر کدام از مشاغل صنعتی، متفاوت است، بنابراین باید مدلی را انتخاب کنید که برای کار با اسیدهای شیمیایی مناسب باشند. پوشیدن کفش های صندل که جلو و کناره های کفش ها، باز هستند، یا استفاده از هر گونه دمپایی راحتی در محیط انبار، جداً ممنوع است!!

بیشتر بخوانید: نحوه نگهداری مواد شیمیایی خورنده

مهم ترین شرایط ایمنی کار با اسیدهای شیمیایی که باید رعایت کنید

بسیاری از اسیدهای شیمیایی، بخارهایی را از خود آزاد می سازند که مخرب و گاهی خورنده هستند. در صورتیکه فرد، این بخارها را استشمام کند، برای سیستم تنفسی او دردسرساز است. در این قسمت، شرایط استاندارد کار با اسیدهای شیمیایی را به طور مختصر ملاحظه می کنید:

• انبارهای مواد شیمیایی و ذخیره اسیدها باید دارای تهویه کافی و کامل باشند. دمای انبار را مرتباً کنترل کنید که در حد استاندارد باشد.
• اگر قرار است با حجم معینی از اسیدها کار کنید، سیستم تهویه مکان را روشن کنید. اگر تهویه به درستی انجام نمی شود، پنجره ها را باز کنید.
• برای کار کردن با اسیدها در حجم کمتر، عملیات را زیر هود با مکش قوی انجام دهید تا بخارات را به بیرون هدایت کند.
• اسیدها را با احتیاط به مکان های مختلف جابه جا کنید تا مخازن یا ظروف، روی زمین نیوفتند، آسیب نبینند یا نشتی پیدا نکنند.
• از هل دادن یا کشیدن مخازن حاوی اسیدهای شیمیایی روی زمین، جداً خودداری کنید.
• هرگز در محیط انبار مواد شیمیایی و در حین کار با اسیدهای خطرناک، با دوستان و همکاران خود شوخی نکنید؛ مواد غذایی نخورید، نوشیدنی میل نکنید، سیگار نکشید یا آنجا نخوابید.
• ظروف نگهداری و ذخیره سازی اسیدها و همه مواد شیمیایی را از نظر نشتی ها بررسی کنید. کوچک ترین نشتی از ظروف بشکه یا مخازن دیگر می تواند به سرعت به سایر مکان ها سرایت کند و حوادثی به بار بیاورد.
• پرسنل انبار مواد شیمیایی باید به خوبی آموزش دیده باشند و بدانند که نکات ایمنی کار با اسیدهای شیمیایی یا مواد صنعتی چیست.
• همه افرادی که با اسیدها و مواد شیمیایی سروکار دارند باید برای حوادث بحرانی و موارد اضطراری آماده باشند و بتوانند درست تصمیم گیری نمایند.
• مهم ترین کیت کمک های اولیه برای آسیب های ناشی از اسیدها در محیط کار شامل محلول بی کربنات سدیم است که می تواند اثرات اسیدها را خنثی کند.