اثرات فاضلاب صنعتی بر محیط زیست

اثرات فاضلاب صنعتی بر محیط زیست گاهی بسیار شدید است و می تواند عواقب جبران ناپذیری نیز داشته باشد. با افزایش جمعیت، تقاضا برای توسعه کسب و کارهای صنعتی نیز افزایش می یابد و طبیعتاً ورود فاضلاب صنایع، امری اجتناب ناپذیر است. این مواد آلاینده به مرور زمان به مشکلات کشاورزی، زیست محیطی و غذایی تبدیل می شود.

فناوری ها و ابزارهای تولید نیز به سرعت پیشرفت کرده اند و فرآیندهای صنعتی نیز در حال تحول یافتن است. اکنون کارخانه های بزرگ در مقیاس وسیع، محیط اطراف خود را آلوده می کنند و این در حالی است که درصد زیادی از مواد آلاینده به راحتی قابل تشخیص نیستند یا محدوده اثر آنها را نمی توان به طور دقیق تعیین کرد!

زباله های صنعتی یکی از بزرگ ترین منابع آلودگی آب ها و منابع زیرزمینی هستند. اینها دسته ای از آلودگی صنعتی محسوب می شوند و باید اهمیت آن را درک کرد.

اجازه دهید به برخی از فعالیت های رایج صنعتی که برخی آلاینده ها را تولید می کنند، نگاهی بیاندازیم:

• سوزاندن زغال سنگ و سوخت های فسیلی (نفت، روغن ها، گاز طبیعی)
• انتشار حلال های شیمیایی
• نشت مواد رادیواکتیو
• رهاسازی زباله های تصفیه نشده

زباله‌های صنعتی می‌توانند هم خطرناک و هم غیرخطرناک باشند. زباله های طبقه بندی شده به عنوان “خطرناک” شامل مواردی مانند آمونیاک، حلال ها و نفت هستند و به این دلیل طبقه بندی می شوند که دارای یک یا چند ویژگی زیر هستند:

• اشتعال پذیری
• خورندگی
• واکنش پذیری
• سمیت

بیشتر بخوانید: با افزودنی های مهم صنایع غذایی آشنا شویم

اثرات پسماندهای صنعتی

آب های کدر و آلوده که از زهکشی های تصفیه نشده به رودخانه ها سرازیر می شوند می توانند اثرات آلایندگی داشته باشند. هنگامی که فلزات، مواد شیمیایی و فاضلاب در منابع محیط زیست، آزاد می شوند یا به محیط نشت می کنند، باعث آلودگی هوا، خاک و آب می شوند که این مورد یکی از مخرب ترین نتایج و اثرات فاضلاب صنعتی است.

اغلب، فاضلاب تصفیه نشده به دلیل فقدان زیرساخت های مناسب یا مقررات محلی، به اشتباه به مسیرهای آبی باز می گردد. هنگامی که این اتفاق می افتد، دریاچه ها، رودخانه ها و آب های ساحلی ممکن است به طور قابل توجهی آلوده شوند.

آلاینده‌هایی مانند کربن آلی کل (TOC) و ترکیبات حاوی نیتروژن و فسفر می‌توانند مستقیماً منجر به پدیده “اوتروفیکاسیون” شوند که اغلب منجر به از بین رفتن بسترهای آبی طبیعی و پویا می شود.

اوتروفیکاسیون چیست؟

پدیده اوتروفیکاسیون (eutrophication) زمانی رخ می دهد که آب با مواد مغذی و معدنی، بیش از حد غنی شود. در حالی که ممکن است این پدیده، اتفاق خوبی به نظر برسد، اما دقیقاً برعکس است! در واقع، اوتروفیکاسیون باعث رشد بیش از حد جلبک ها و گیاهان سمی می شود که به نوبه خود، افزایش سطح دی اکسید کربن در آب را موجب خواهد شد.

به دلیل ماهیت رشد سریع این نوع گیاهان در سطح آب، شکوفه های جلبک های سمی، نور خورشید را کاهش می دهند و منجر به هیپوکسی (کمبود اکسیژن) یا hypoxia شوند. قطعاً می توانید تصور کنید، آب های فاقد حجم کافی اکسیژن برای آبزیان چندان ایده آل نیستند. ماهی ها می میرند و تنوع زیستی به طور چشمگیری کاهش می یابد. این یکی از منفی ترین اثرات فاضلاب صنعتی است که به یک چالش بزرگ در جهان مبدل شده است!

با تجزیه مواد اضافی گیاه، دی اکسید کربن آزاد می شود و در نهایت این مواد، راه خود را به اقیانوس باز می کنند. این حالت منجر به اسیدی شدن اقیانوس می شود که برای زندگی جانداران دریایی، از جمله صدف هایی که می خوریم، بسیار مضر است.

بنابراین به راحتی می توان فهمید که چقدر برقراری تعادل برای حفظ زندگی آبزیان لازم است. بدون دخالت انسان، اوتروفیکاسیون، یک فرآیند طبیعی (اما کمی آهسته) است که در طول قرن ها اتفاق می افتد. مشکل اصلی زمانی اتفاق می افتد که رهاسازی زباله های صنعتی در محیط زیست، بی رویه انجام می شود که عواقب شدید و ضرر آفرین برای آب های آشامیدنی، بخش ماهیگیری و … دارد.

بیشتر بخوانید: آب های زیرزمینی؛ منابعی مهم در کره زمین که باید جدی گرفته شوند!

آلودگی آب، یک چرخه است!

آلودگی آب تنها بر زندگی آبزیان تأثیر نمی گذارد. به بیان ساده تر، منابع آب، بسیار مهم است زیرا بقای تمام موجودات زنده را حفظ می کند.

ما برای صنعت و کشاورزی به شدت به آب متکی هستیم، اما وقتی آبی که استفاده می‌کنیم آلوده باشد، عملاً استفاده و بهره برداری از آن غیر ممکن است! کشاورزان از آب برای اهداف آبیاری استفاده می کنند و کیفیت محصولات را تحت تأثیر قرار می گیرد. وقتی کودهای بیشتری مصرف شود، اثرات کودها، منابع آب را آلوده می کنند. این می تواند درباره اثرات فاضلاب صنعتی کارخانه تولید انواع کودهای شیمیایی صدق می کند!

مسئله این است که آب یک منبع بی حد و حصر و همیشه تجدیدپذیر نیست. در واقع، منابع آب طبیعی زمین در حال اتمام است. آلودگی آب می تواند بدون دخالت انسان ها برای مدیریت و کنترل، یک چالش بزرگ باشد. پس باید چه کنیم؟ بهترین راهکارهای آلودگی های منابع آب چیست؟ چه کار کنیم تا از ورود فاضلاب های صنعتی به آب های سطحی و زیرزمینی جلوگیری نماییم؟

بیشتر بخوانید: انواع مواد شیمیایی صنعتی

راه حل کاهش آلودگی های ناشی از اثرات فاضلاب صنعتی

برای به حداقل رساندن آلودگی صنعتی ناشی از فاضلاب های صنعتی باید چند پارامتر را تغییر داد که عبارتند از:

• تغییر خط مشی راهبری و مدیریت آلاینده های فاضلاب صنعتی و اجرای موثر
• رشد صنعتی کنترل شده و برنامه ریزی آینده
• سرمایه گذاری در فناوری های جدید و پایدار
• مدیریت دفع زباله و حذف موادی که دفع عادی آن، آسیب زا است
• کاهش استفاده از منابع طبیعی که شامل استخراج های مخرب است

بدون یک رویکرد کلی نگری برای مدیریت آلاینده های صنعتی، تلاش های زیاد و بی نتیجه ای انجام می شود. اما برای تغییر این وضعیت، تغییرات باید فوری و جهانی باشند. به هر حال، اگر سیاستی برای این کار وجود نداشته باشد، هیچ انگیزه‌ای برای کسب‌وکارها در صنعت وجود ندارد که کارها را متفاوت انجام دهند.